De terugkeer van de verloren zoon (ca. 1668) – Rembrandt van Rijn
Schriftlezingen
Lezen Exodus 32 : 7 – 11 en 13 – 14
Lezen Lucas 15 : 11 – 32
Overweging ‘God is solidair’
Door de Schriftlezingen van deze zondag loopt als een rode draad ‘Gods solidariteit’ met de mens, en daarmee de oproep tot de mens om solidair te zijn met de medemens. Daartussendoor zien we sporen van een God die de mens wil bevrijden van de last van zijn verleden.
De terugkeer van de verloren zoon
De terugkeer van de verloren zoon is een schilderij van de hand van Rembrandt van Rijn. Hij schilderde het in circa 1668. Het behoort tot de collectie van de Hermitage in Sint-Petersburg. Het is het grootste schilderij dat Rembrandt in de laatste jaren van zijn leven schilderde.
In dit schilderij geeft Rembrandt de parabel van de verloren zoon uit het Nieuwe Testament weer. We zien een geknielde jongeman, die omhelsd wordt door een oudere man, zijn vader. Rechts zijn een vrouw en twee mannen afgebeeld, die in stilte toekijken. Links achter de vader staat nóg een vrouw in het donker het gebeuren te aanschouwen. De staande man rechts zou de broer van de verloren zoon kunnen zijn.
De vader gaat op zoek naar zijn zonen
Naar zijn jongste zoon. Het is een lange weg. De vader ziet zijn jongste zoon al in de verte: op de uitkijk. De vader wordt door medelijden bewogen: Hij snelde op zijn jongste zoon toe, valt hem om de hals, kust hem hartelijk. Met een overvloed aan feestdetails beschrijft Lucas de thuiskomst van de jongste: het mooiste kleed, een ring aan de vinger, sandalen aan, het gemeste kalf, feest.
De vader blijft solidair
De vader heeft zijn jongste zoon los moeten laten, hem zijn eigen wegen laten zoeken. Zijn jongste zoon zijn eigen fouten laten maken. En toch blijft de vader op zijn post. De vader staat op de wacht. En toen de zoon eindelijk op zijn schreden terugkeert, ontvangt de vader de jongste zoon met open armen. De vader blijft de jongste zoon solidair.
Verloren – zoeken en vinden – feesten
De vader gaat ook op zoek naar zijn oudste zoon. Het is een moeilijke weg. Hij stoot op onbegrip, kwaadheid, weigering om binnen te komen. De vader gaat naar buiten, dringt aan bij zijn oudste zoon. Hij incasseert de verwijten van zijn oudste zoon en zijn hooghartige houding tegenover zijn broer: ‘Die zoon van u’.
Als de oudste zoon uitgeraasd is noemt de vader hem met een troetelwoord: ‘jongen’, ‘jij bent altijd bij mij en alles wat van mij is, is ook van jou’. De vader biedt de oudste zoon alles aan: zijn hebben en houwen.
Vrede en verzoening
Nu de jaarlijkse Vredesweek weer is begonnen, beseffen wij nog meer dan anders dat er nog steeds voor vrede gevochten moet worden. Dat gebeurt wanneer wij ons inzetten voor de taak van de verzoening. Verzoening tussen mensen onderling. Verzoening tussen mensen van verschillende culturen, rassen en godsdiensten.
Verzoening en vrede lijken vanzelfsprekend, maar de realiteit is anders. Het vereist voortdurende aandacht, vooral in een tijd van toenemende onverdraagzaamheid in onze eigen samenleving en onophoudelijk geweld elders.
In het verhaal over de verloren zoon, dat we evengoed het verhaal voor de oudste broer, alsook het verhaal over de barmhartige vader kunnen noemen, kunnen we een leidraad vinden voor ons vredeswerk en onze vredesonderhandelingen. In de gesprekken met elkaar moeten christenen en moslims elkaar toch op het goede been kunnen zetten? De vader ziet blijkbaar niets liever dan dat deze twee zonen van hem aan één en dezelfde tafel gezamenlijk maaltijd houden, als broers. Amen.
ds. Theo A.R. de Zwart (thardezwart@gmail.com)
