Stille Week 2021
De rafelrandjes van het leven
Ik lees deze weken stukjes en beetjes in “Quarantaine – dagboek in tijden van besmetting” van Ilja Leonard Pfeijffer. De dagen rijgen zich aaneen in eindeloze herhalingen. Hoe lang gaat het nog duren, die dagen van opgesloten zitten? ‘De meeste dingen eindigen vaak nog rommeliger dan ze begonnen. Er klinkt zelden een mooi en duidelijk slotakkoord. Soms blijkt iets pas lange tijd later al lang voorbij te zijn. De geschiedenis heeft rafelrandjes. Niemand is op een ochtend wakker geworden
in het besef dat de middeleeuwen voorbij waren. Die hoofdstukindeling werd pas eeuwen later aangebracht’.
Onze geschiedenis, onze tijd, ons leven heeft rafelrandjes. De rafels van héél streng tot en met hoogste tijd voor de versoepeling. Eén iemand op bezoek? Nou, ik ben opeens nooit goed in rekenen geweest. Met het einde in zicht wordt de een nóg voorzichtiger, de ander steeds losser en onverschilliger. Geef ons een stip aan de horizon, iets van zekerheid, wanneer is het voorbij? Maar niemand is op een ochtend wakker geworden . . . en nu is het voorbij.
Ilja Leonard Pfeijffer opent voor mij in die kleine dagboeknotities steeds een doorkijkluikje op geloven. Zijn woorden vertellen mij wat geloven is. Geloven heeft altijd rafelrandjes. Geloven kent momenten van een zeker weten, van zekerheid – maar vaker raakt het aan een (vast) vertrouwen (ik citeer de Heidelbergse Catechismus, toen wisten ze dat ook al!). Geloven is rafelig, volhouden tegen beter weten in. Geloven laat zich niet uitrekenen, berekenen , God is niet te tellen. We vertellen
elkaar van moed houden. Vallen én opstaan. De verhalen van onze levensreis.
De simpele en eenvoudige versie van Pasen zonder rafelrandjes zou dan kunnen zijn: Jezus sterft en dan komt/kan God hem opwekken. Eigenlijk had God dat gewoon op Goede Vrijdag direct kunnen zeggen en doen: kom nu maar van het kruis af Jezus, nu weet iedereen dat Ik sterker ben dan de dood. Het bewijs geleverd, dit is wat Pasen betekent. Maar Jezus sterft en wordt begraven. Hij verdwijnt in het graf. Hij gaat op reis naar het land van de dood. Zijn geliefden moeten op reis, vol van verdriet en onzekerheid. Nu is alles voorbij. Pas na 30 jaren begint Marcus het op te schrijven en hij eindigt zijn evangelie met een open einde: ze kunnen het niet geloven en rennen weg bij het lege graf, vol angst, vrees en ongeloof. Paulus schrijft
brieven, niet eens zo zeer over kruis en opstanding. Maar over de ervaring dat Jezus leeft in mij. Uitleggen kan hij het niet, maar hij vertrouwt zijn dagelijkse leven toe aan een God die alles en in allen is. Ik vertrouw mij toe aan de liefde, want als we dat samen proberen – slaven en bazen, Joden en Grieken en heidenen, mannen en vrouwen – dat ieder mens mag zijn wie zij is . . dan zal Jezus Messias leven onder de mensen. Dat geloof ik, daar vertrouw ik op. Daar wil ik voor leven en opstaan.
Opstaan is een reisverhaal
Leven en geloven is onderweg elkaars levensverhalen met alle rafelrandjes willen delen. Als je gelooft in de opstanding geloof je niet zo zeer in dat ene moment wat God toen op Golgotha heeft gedaan – want geloven is niet dat ene moment, toen, eens wat ik nu ‘moet’ gaan geloven. Geloven is in jouw leven de reis van Jezus voortzetten. Van het kruis af komen, begraven worden en door alles heen opstaan. Soms is een mens lange tijd het licht, de liefde en het leven kwijt. Maar de Bijbelse
verhalen vertellen ons dat als mensen vallen , niet de kracht van het opstaan verdwijnt. Als Jezus opstaat is daarbij niet de vraag of God dat allemaal kan, maar is het de vraag of ik hem in mijn leven laat leven en opstaan(Thomas Halick)
Dat is de reis die Jezus en zijn discipelen maken deze week. Het is een weg die wij willen volgen. We lezen fragmenten uit Jezus’ levensverhaal. We lezen het reisverhaal van Tobias met de engel Raphael uit het boek Tobit. Zijn blinde vader Tobit kan niet meer zien. Een jonge vrouw Sara is zo beschadigd in de liefde dat ze niet verder wil leven. Raphael, engel Gods, zoekt hen op om te helpen. Sara mag dan een liefde ervaren die sterker is dan de dood. Tobit mag ervaren: ik kan met nieuwe ogen naar het leven kijken. Verhalen die geen recept zijn, geen bewijs en geen verklaring. Maar ik kan jou vertellen hoe God in mijn leven aanwezig kwam. Vorig jaar vertelden we van Jona en die grote vis, nu Tobias met al die wonderen. En steeds weer: de verwondering over zo veel liefde die Jezus tot in de dood met mensen heeft gedeeld. Het lijken wel sprookjes . . . die ons de waarheid van het leven openbaren !
Leven is een reis door licht en donker.
In de Stille Week staan we meer stil bij die momenten waarin het donker is, momenten van lijden, eenzaamheid en verdriet. Dat liefde ver weg lijkt, dat je het niet meer ziet . De Stille Week als een reis door de nacht. Een reis met jezelf, jouw zorgen en vragen. Het gemis van vrienden, contacten, alles wat bij het leven hoort. En tóch niet opgeven te geloven. Tóch blijven geloven ‘dat er een morgen komt’. \
“Dat er een morgen komt” , Kris Gelaude
Ga met ons, God,
de lange weg
van onmacht en verdriet
naar kracht en opstanding.
Ga met ons die weg
die over sterven heen
naar onaantastbaar leven leidt.
Duld onze vragen.
Begrijp onze weemoed.
Verzacht wat ons pijn doet.
En laat er ook licht zijn.
Blaas de gloed
van verlangen weer aan.
Dat er een morgen komt die ons optilt.
Dat er een avond is van vervulling,
van eeuwig weerzien
en thuis zijn met allen.
De vieringen in de stille week
Alle vieringen kun je via www.kerkomroep (luisteren) en www.pknhuissen.nl/kerkdiensten (kijken) volgen. In de kerk zelf zijn alleen de mensen aanwezig die het mogelijk maken dat we de viering met elkaar kunnen delen. En in de kerk missen we jullie – en jullie missen de kerk. De vieringen in de Stille Week met alle symboliek, rituelen en liturgie zonder mensen blijft vreemd. In de voorbereidende gesprekken en gedachten kwam natuurlijk de paaskaars aan de orde. Vorig jaar hebben we hem niet aangestoken: dat doen we pas als we weer samen komen. Het Licht van Christus staat in het midden van de gemeente. Nog steeds voelt dat voor mij als een goede keuze. Dat lieve kleine hulpkaarsje is mij lief geworden. Het maakte het verschil duidelijk, het gemis. Dit jaar overheerst een ander gevoelen: nu wij elkaar al zo lang niet kunnen ontmoeten, is het juist verbindend en sterkend dat dit Licht er is. Weet dat, voel dat, geloof in het licht dat aanblijft. Dat houdt ons bijeen, licht dat aanblijft. Lied 322, een prachtig lied van Huub Oosterhuis als rode draad voor de Stille Week, “Licht dat aanblijft”
We vieren deze week geen avondmaal. Zelfde verhaal als met de kaars, zelfde gevoelen. Brood breek je met elkaar, dat geef je aan elkaar. Het midden van de gemeente. De rituelen van de Stille Week hebben mensen nodig. Het licht, brood en beker, het waken bij het kruis, als je niet weet hoe verder te gaan in het donker dan tóch zachtjes en voorzichtig een lied zingen, stilte , muziek – je kunt het allemaal thuis doen, maar de kracht van rituelen is dat we ze samen mogen delen. Thuis een kaars aansteken ervaren we op dit moment als een sterk(er) verbindend ritueel, brood en beker laten in de kerk nog even op zich wachten. .
Zeven werken van barmhartigheid.
We hebben ze gedeeld met Rodolfo in Cuba, en via Aly Boven met het ziekenhuis in Myanmar. In mijn beleving komen ze allemaal bij elkaar in deze Stille Week. Jezus heeft ze allemaal geleefd. Honger, dorst, naaktheid, vreemdelingschap, ziekte en
gevangenschap. En hij deelt de diepste grens van ons leven: een mens is sterfelijk. Deze week willen wij hem gedenken, Jezus Messias. Wie zo met en voor ons liefde heeft geleefd en gedeeld, zullen wij met liefde begraven.
Paasviering maandag 29 maart – 15.00 uur
Een mooi thema voor deze paasviering – de doden begraven. We worden ouder en grijzer, onze kring wordt kleiner, we missen onze partner en vrienden. Soms begraaf je met de doden ook steeds een stukje van je leven. Afscheid nemen is moeilijk, al klinkt er ook vaak doorheen hoe goed en troostend het kan zijn om met warmte en liefde onze dankbaarheid uit te spreken en uit te drukken voor wat deze mens ons heeft gegeven. Daar zal het deze viering over gaan.
Er was een plannetje om Cunera Schaapveld voor deze middag uit te nodigen, uitvaartbegeleidster. We gaan dat tóch doen en wel in digitale vorm. In de viering zit een opgenomen gesprek met haar. Er zijn gedichten van Willem Wilmink. Muziek. Twee kerkelijke liederen die vaak terugkeren zijn “Blijf mij nabij” en “Ga met God”. Er groeide vanuit dit gesprek een tweede thema voor de Stille Week: “in doeken gewikkeld”. Jezus wordt geboren en in doeken gewikkeld, en als hij sterft wordt hij opnieuw in doeken gewikkeld. Zacht, voorzichtig, nog even jou aanraken, met liefde wikkelen wij jouw leven en alles wat daarin meegekomen is in zachte doeken van onze dankbaarheid. Het gebeurt steeds meer vertelde Cunera: duurzamer begraven, natuurbegraafplaatsen, een lichaam in doeken gewikkeld.
Witte donderdag 1 april – 19.30 uur
We lezen Johannes 13. Jezus legt zijn bovenkleed af, in alle ‘naaktheid’ staat hij voor zijn discipelen. Hij knielt, staat niet boven ons, maar geeft zichzelf. Jezus doet liefde uit de doeken: niet ik, maar jullie. In dit gebaar en het breken van brood en beker ontwikkelt en ontvouwt zich het messiaans leven. Liefde is soms helemaal niet zo ingewikkeld! Uit het boek Tobit lezen we hoe Tobit het volhoudt in ballingschap : ook al is het het verboden, ik blijf de doden begraven. Het is deze tekst die later is toegevoegd aan de werken van barmhartigheid en zo hun totaal op zeven bracht. We gedenken het avondmaal dat Jezus vierde met twee liederen. Een ruimte om te gedenken, in de kerk zonder matzes en beker – maar als je dat thuis tóch wilt gebruiken en delen ? Doen !
The Passion – donderdag 1 april 20.35 uur (thuis…)
Goede Vrijdag – 2 april 19.30 uur
In Tobit 3 staan twee gebeden uit diepe nood. Tobit wil niet langer leven nu hij blind is geworden en het leven niet meer kan zien. Sara is ten einde raad als steeds in de huwelijksnacht tot zeven keer toe haar man sterft. Zij wil een eind aan haar leven maken. De engel Raphael hoort deze twee gebeden en legt ze neer bij God.
Daarnaast lezen we Psalm 22, een gebed uit nood. “Heer , ik raak het leven kwijt, ik raak Jou kwijt! Waarom heb Je mij verlaten?” Uit het Johannesevangelie lezen we hoofdstuk 19. Dan wordt het stil. Jezus wordt van het kruis genomen, neergelegd op de aarde en in doeken gewikkeld en begraven. Voor dit zevende werk van barmhartigheid , het begraven van de doden, willen we vanavond ruimte maken. Als Jezus sterft en begraven wordt, zingen we – net zoals we dat doen als in onze gemeente iemand overlijdt – in diepe verbondenheid en dankbaarheid voor zijn leven:
Niemand leeft voor zichzelf
niemand sterft voor zichzelf
wij leven en sterven voor God onze Heer
aan Hem behoren wij toe
Vrijdag zal de kerk open zijn van 11.00 – 16.00 uur. De Paaskaars brandt, dank voor wat je met ons gedeeld en gegeven hebt. Er staat een kruis in de kerk. En uit het gesprek met Cunera nemen we niet alleen de woorden mee, maar ook het zichtbare ritueel. Wie sterft, wordt met liefde in doeken gewikkeld. In de kerk staat een kleine eenvoudige baar, met daarop een rode linnen doek. Je kunt deze vrijdag daar iets bij leggen. Een gebaar van liefde en dank voor Jezus. Een gebaar van verdriet en lijden . Iets wat je meedraagt en meeneemt uit dit Corona-jaar waarin we verwikkeld zijn geraakt. Er zijn in dit jaar veel kleine momenten van verdriet , los van elkaar levend, zwervend tussen waarheid en waan. Dat mag allemaal gewikkeld worden in de mantel van Gods liefde. Een bloem, een steen.
Een kaarsje om te branden. Een klein briefje. Een zakdoekje met een traan. Iets wat jij wilt. Even in de kerk zitten. Er is muziek en stilte. Als je liever niet fysiek in de kerk komt, maar wel iets neer wilt laten leggen bij het kruis of het rode doek geef het aan mij door. Zaterdagavond zal de nieuwe paaskaars ontstoken worden in de vuurkorf waarin onze briefjes mee verbrand zullen worden. Uit het vuur, uit ons verdriet en verlangen wordt nieuw licht ons leven binnen gedragen.
Stille Zaterdag – 3 april 22.00 uur
Het vervolg van het boek Tobit vertelt dat Tobias, de zoon van Tobit (beide namen betekenen ‘God is goed’, zo vader zo zoon ) Sara de liefde schenkt die wél levend blijft én voor zijn vaders blinde ogen een middel vindt en hem daarmee het nieuwe licht schenkt. Dat kost wel een lange verre reis, zullen we hem ooit weer terugzien ? Waar vader de moed opgeeft -Ach die jongen is vast dood , die zien we nooit meer terug- blijft moeder elke dag naar de stadspoort gaan om hem te kunnen begroeten. Zij gelooft dat hij levend terug zal keren. Deze paaswake is de lange en verre reis door de dood heen naar een nieuw begin van leven. Dat is het verhaal van deze nacht, mensen die wachten en waken, tussen hoop en vrees, tussen donker en licht, tussen dood en leven.
De Naam van God wordt levenslicht
genezing, nieuwe kracht
voor kleine mensen onderweg
eenvoudigen van hart
Deze nacht staan wij op de uitkijk. Hoor en zie! Jezus verschijnt aan zijn discipelen. Niet in het graf maar opgestaan, nu breekt het nieuwe leven aan. Halleluja. De nieuwe paaskaars wordt binnen gedragen en thuis steken we ons eigen paaskaarsje aan, teken van hoop, liefde en licht. Houd vol in de donkere nachten van jouw leven.
Pasen 4 april 10.00 uur
Dankjewel God. Voor Jezus. Voor (bescherm) engelen die met ons meereizen. Voor liefde en licht. Voor leven. U zij de glorie! Tobias wordt de hele reis niet alleen begeleid door een engel , maar ook door zijn hondje. Op bijna alle afbeeldingen die er bij dit boek zijn gemaakt zien we dat hondje terugkeren. Mensen laten je vaak in de steek, maar een hond blijft je altijd trouw. In het Limburgse Wahlwiller hangt de kruisweg van Aad de Haas. Niet 14 staties, maar twee extra. Eén aan het begin en één aan het eind. Aan het begin: het verraad van Judas, wij mensen laten Jezus in de steek. Aan het eind: de opgestane Jezus, God laat ons leven niet in de steek. En door zijn kruisweg loopt er steeds dat hondje, ontroerend.
Zo mogen wij vanuit Pasen verder reizen. Dat er op onze stille Corona-reis toch steeds even mensen zijn. Soms een engel, of een hondje. Liederen die ons nieuwe kracht geven, de kracht van uw liefde !
Maar het gaat voorbij
en we gaan hier in zekere zin ook sterker uitkomen.
Wakker worden uit een boze slaap,
opstaan en werken aan een droom.
Verlangen van al zo lang
aan het licht laten komen.
Licht dat voor het oprapen ligt.
We dragen het met ons mee, in ons…
en in het donker priemt het door een kiertje,
wordt het zichtbaar in wat je doet.
Vrienden en geliefden op anderhalf meter afstand houden?
Sommigen waren nog nooit zo dichtbij, zo na aan het hart.
We wensen elkaar gezegende Paasdagen !
Matthijs Glastra, matthijsglastra@kpnmail.nl of predikant@pknhuissen.nl; 06 2129 4143